บทเรียน

วิทยาศาสตร์ ป.4

เนื้อหาทั้งหมด 6 หน่วยการเรียน

สะเต็มศึกษา (วิทยาศาสตร์) ป.4 หน่วย 1 เรื่อง จำแนกความแตกต่างลักษณะของสิ่งมีชีวิตออกเป็นกลุ่มพืช กลุ่มสัตว์ และกลุ่มที่ไม่ใช่พืชและสัตว์

ระดับชั้น :

ประถมศึกษาปีที่ 4

หน่วยที่ :

เรื่อง :

กลุ่มสิ่งมีชีวิตและการจำแนกสัตว์มีกระดูกสันหลัง

สาระ :

สาระที่ 1 วิทยาศาสตร์ชีวภาพ

ตัวชี้วัด :

ว 1.3.1 จำแนกสิ่งมีชีวิตโดยใช้ความเหมือนและความแตกต่างของลักษณะของสิ่งมีชีวิตออกเป็นกลุ่มพืช กลุ่มสัตว์และกลุ่มที่ไม่ใช่พืชและสัตว์
ว 1.3.3 จำแนกสัตว์ออกเป็นสัตว์มีกระดูกสันหลังและสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลัง โดยใช้การมีกระดูกสันหลังเป็นเกณฑ์ โดยใช้ข้อมูลที่รวบรวมได้
ว 1.3.4 บรรยายลักษณะเฉพาะที่สังเกตได้ของสัตว์มีกระดูกสันหลังในกลุ่มปลา กลุ่มสัตว์สะเทินน้ำสะเทินบก กลุ่มสัตว์เลื้อยคลาน กลุ่มนก และกลุ่มสัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้ำนมและยกตัวอย่างสิ่งมีชีวิตในแต่ละกลุ่ม

บทนำของเรื่อง :

สิ่งมีชีวิตบนโลกใบนี้มีหลากหลายชนิด แต่ละชนิดมีลักษณะหน้าที่แตกต่างกันออกไป โดยเราสามารถจำแนกสิ่งมีชีวิตออกเป็น พืช สัตว์ และไม่ใช่ทั้งพืชและสัตว์ สามารถจัดกลุ่มสิ่งมีชีวิตจากการเคลื่อนที่ การกินอาหาร เป็นต้น ซึ่งเรายังสามารถจำแนกพืชออกเป็น พืชมีดอกและไม่มีดอก จำแนกสัตว์ออกเป็นสัตว์มีกระดูกสันหลังและไม่มีกระดูกสันหลัง

Balloon Yeast Experiment! (ยีสต์ เป่าลูกโป่ง)

จุดประสงค์ :

เพื่อศึกษาสมบัติการเป็นสิ่งมีชีวิตของยีสต์
เปรียบเทียบปริมาตร (ขนาดของลูกโป่ง) (ค 2.1.1)

อุปกรณ์ :

ยีสต์
ลูกโป่ง
ขวด
น้ำอุ่น
น้ำตาล
ช้อนตวง

วิธีทำ :

นำน้ำอุ่นใส่ลงไปในขวดประมาณ 40 Ml เติมยีสต์ 3 ช้อนชา เขย่าให้เข้ากันแล้วเติมน้ำตาล เขย่าอีกครั้ง
จากนั้นนำลูกโป่งครอบลงไปที่ปากขวด ตั้งทิ้งไว้ 20 นาที สังเกตสิ่งที่เกิดขึ้นกับลูกโป่ง

เหตุใดลูกโป่งจึงขยายตัวขึ้น [ ] ยีสต์หายใจ หรือ
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
ดังนั้นจึงสรุปได้ว่า ยีสต์ [ ] เป็นสิ่งมีชีวิต หรือ [ ] เป็นสิ่งไม่มีชีวิต
และเป็นสิ่งมีชีวิตกลุ่มใด [ ] กลุ่มพืช [ ] กลุ่มสัตว์ [ ] กลุ่มที่ไม่ใช่พืชและสัตว์
สรุปผล : ยีสต์เป็นสิ่งมีชีวิตชนิดหนึ่ง มีลักษณะสำคัญของสิ่งมีชีวิต ซึ่งจากผลการทดลอง คือการหายใจจนทำให้เกิดเป็นก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์

ความรู้เพิ่มเติมจากกิจกรรม

ลักษณะต่างๆ ของสิ่งมีชีวิต

รอบๆ ตัวเรามีสิ่งต่างๆ ที่มีอยู่มากมาย เช่น ต้นไม้, ผีเสื้อ, นก, ลิง, สุนัข, แมว,ดวงอาทิตย์, ก้อนเมฆ, บ้าน, ต้นไม้, ถนน เป็นต้น สิ่งเหล่านี้จำแนกเป็นกลุ่มใหญ่ได้ 2 กลุ่ม คือ สิ่งมีชีวิตกับสิ่งไม่มีชีวิต

ลักษณะสำคัญของสิ่งมีชีวิต คือสามารถหายใจได้, กินอาหารได้, ขับถ่ายได้, เคลื่อนไหวได้, ตอบสนองต่อสิ่งต่างๆ ได้, เจริญเติบโตได้ และสืบพันธุ์ได้
ส่วนลักษณะของสิ่งไม่มีชีวิต จะตรงกันข้ามกับลักษณะของสิ่งมีชีวิต เช่นไม่สามารถเคลื่อนที่ได้เอง และไม่สามารถตอบสนองต่อสิ่งต่างๆ ได้ นั่นเอง

Game Crossword สิ่งมีชีวิต

ให้นักเรียนสังเกตภาพสิ่งมีชีวิตแล้วเติมคำศัพท์สิ่งมีชีวิตให้ตรงกับหมายเลขในช่องว่างให้ถูกต้อง และจำแนกกลุ่มสิ่งมีชีวิตให้ถูกต้อง

สำรวจและจำแนกสัตว์มีกระดูกสันหลังหรือไม่

คำชี้แจ้ง : ให้นักเรียนสำรวจสัตว์ในท้องถิ่นและเขียนชื่อสัตว์ที่สำรวจเพื่อจำแนกสัตว์โดยใช้ การมีกระดูกสันหลังเป็นเกณฑ์ โดยวงกลมล้อมรอบและเขียนชื่อกลุ่มสัตว์ตามลักษณะเฉพาะที่สังเกตได้ ลงในตาราง

สัตว์ชนิดใดบ้างเป็น สัตว์ที่มีกระดูกสันหลัง
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

สัตว์ชนิดใดบ้างเป็น สัตว์ที่ไม่มีกระดูกสันหลัง
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

จำแนกสิ่งมีชีวิตจากลักษณะของสิ่งมีชีวิต

01 Inspiration & Engagement
คุณแม่ใส่ยีสต์ลงไปในน้ำผสมน้ำตาลเพื่อทำขนมปัง ทิ้งไว้ผ่านไป 20 นาที มีฟองฟูขึ้นจากเดิม
ลิปดาจึงสงสัยว่าเพราะเหตุใดคุณแม่จึงบอกว่าเพราะยีสต์กินอาหาร ยีสต์เป็นสิ่งมีชีวิตชนิดหนึ่ง ลิปดาจึงบอกว่าไม่น่าเชื่อเลยว่ายีสต์จะเป็นสิ่งมีชีวิต

02 Problem & Question
เราสามารถจำแนกสิ่งมีชีวิตจากลักษณะความเหมือนและความแตกต่างของสิ่งมีชีวิตได้อย่างไร

03 Definition
ลักษณะของสิ่งมีชีวิต คือ การหายใจ การกินอาหาร และการเคลื่อนที่ การขับถ่าย การสืบพันธุ์ โดยลักษณะที่ชัดเจนของกลุ่มพืช คือ การสร้างอาหารเองได้ เคลื่อนที่ด้วยตนเองไม่ได้ ลักษณะที่ชัดเจนของกลุ่มสัตว์ คือ กินสิ่งมีชีวิตอื่นเป็นอาหารและเคลื่อนที่ได้ ส่วนกลุ่มไม่ใช่พืชและสัตว์
จะมีลักษณะที่ไม่ชัดเจน

04 Hands – On Activity
ให้นักเรียนวิเคราะห์ภาพสิ่งมีชีวิตและจำแนกลักษณะของสิ่งมีชีวิตในภาพว่ามีการสร้างอาหารเองได้ กินสิ่งมีชีวิตอื่นเป็นอาหารเคลื่อนที่เองได้ หรือไม่และให้สรุปว่าสิ่งมีชีวิตนั้นเป็นสิ่งมีชีวิตกลุ่มใด ระหว่าง พืช สัตว์หรือไม่ใช่พืชและสัตว์ พร้อมออกมานำเสนอ

05 Materials
1. สมุดจดบันทึก 2. เครื่องบันทึก 3. คอมพิวเตอร์

06 Data Collection
ให้พิจารณาภาพสิ่งมีชีวิตที่กำหนดให้และระบุลักษณะของสิ่งมีชีวิตและสรุปกลุ่มของสิ่งมีชีวิต

07 Analysis & Discussion
สิ่งมีชีวิตใดบ้างที่สร้างอาหารเองได้
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
สิ่งมีชีวิตใดบ้างที่กินสิ่งมีชีวิตอื่นเป็นอาหาร
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
สิ่งมีชีวิตใดบ้างที่เคลื่อนที่ด้วยตัวเองไม่ได้
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
สิ่งมีชีวิตใดบ้างสามารถจำแนกให้อยู่ใน กลุ่มไม่ใช่พืชและสัตว์
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

08 Conclusion
ลักษณะของสิ่งมีชีวิตของกลุ่มพืช คือ
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
ลักษณะของสิ่งมีชีวิตของกลุ่มสัตว์ คือ
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
ยกตัวอย่างสิ่งมีชีวิตของกลุ่มที่ไม่ใช่พืชและสัตว์
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

09 Knowledge Tank
การจำแนกสิ่งมีชีวิต
จากการจำแนกสิ่งมีชีวิตโดย ใช้ความเหมือนและแตกต่างของลักษณะของสิ่งมีชีวิตเพื่อจำแนกสิ่งมีชีวิตออกเป็นกลุ่มๆ โดยกลุ่มของสิ่งมีชีวิตสามารถแบ่งอย่างง่ายๆ มีด้วยกัน 3 กลุ่มดังต่อไปนี้

1. กลุ่มพืช (Plant) เป็นกลุ่มสิ่งมีชีวิตที่ทำหน้าที่เป็นผู้ผลิต สร้างอาหารได้เอง จำพวก น้ำตาลและแป้ง เนื่องจากพืชมีคลอโรฟิลล์อยู่ในคลอโรพลาสต์ จึงสร้างอาหารได้เอง แต่เคลื่อนที่ด้วยตนเองไม่ได้ โดยการจำแนกพืชสามารถใช้การมีดอกเป็นเกณฑ์ ในการจำแนกได้ 2 กลุ่ม ดังต่อไปนี้

กุหลาบ มะลิ

1.1 พืชมีดอก เป็น พืชชั้นสูง ซึ่งเมื่อเจริญเติบโตเต็มที่แล้ว จะออกดอกเพื่อใช้ในการสืบพันธุ์ และมีโครงสร้างต่างๆ ครบส่วน คือมี ราก ใบ ดอก ผลและเมล็ด เช่น กุหลาบ มะลิ มะม่วง เป็นต้น

1.2 พืชไม่มีดอก เป็น พืชชั้นต่ำ กว่าพืชมีดอก เป็นพืชที่ตลอดการดำรงชีวิตไม่สามารถออกดอกได้จึงไม่อาศัยดอกในการสืบพันธุ์ เช่น ตะไคร่น้ำ สน เฟิร์น มอสส์ ปรง หญ้าถอดปล้อง

2. กลุ่มสัตว์ เป็นสิ่งมีชีวิตที่ไม่มีคลอโรฟิลล์จึง ไม่สามารถสร้างอาหารเองได้ แต่กินสิ่งมีชีวิตอื่นเป็นอาหาร และ สามารถเคลื่อนที่ด้วยตนเองได้ โดยการจำแนกสัตว์ สามารถใช้การมีกระดูกสันหลัง เป็นเกณฑ์ในการจำแนก ได้เป็น

2.1 สัตว์มีกระดูกสันหลัง คือ สัตว์ที่มีกระดูกเป็นข้อๆ อยู่ภายในร่างกายและทำหน้าที่เป็นแกนกลางของลำตัว สัตว์มีกระดูกสันหลัง แบ่งเป็นหลายกลุ่ม ได้แก่ กลุ่มปลา กลุ่มสัตว์สะเทินน้ำสะเทินบก กลุ่มสัตว์เลื้อยคลาน กลุ่มนก และกลุ่มสัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้ำนม

2.2 สัตว์ไม่มีกระดูกสันหลัง ในโลกนี้มีจำนวนมากกว่าสัตว์ที่มีกระดูกสันหลัง นักวิทยาศาสตร์ได้จำแนกประเภทของสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังตามลักษณะ ได้หลายกลุ่ม ได้แก่ ฟองน้ำ สัตว์ที่ลำตัวกลวง หนอนพยาธิ สัตว์ที่ลำตัวเป็นปล้อง สัตว์ทะเลผิวขรุขระ หอยทะเล ปลาหมึก และ สัตว์ที่มีขาเป็นข้อ

กวาง-สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม ปลาดอลรี่-กลุ่มปลา ผีเสื้อ-สัตว์มีขาเป็นข้อ

ความรู้เพิ่มเติมจากกิจกรรม

จำแนกสิ่งมีชีวิตโดยใช้ความเหมือนและความแตกต่างของลักษณะของสิ่งมีชีวิต
นักวิทยาศาสตร์จำแนกสิ่งมีชีวิตโดยใช้ความเหมือนและความแตกต่างของลักษณะต่าง ๆ เช่น การสร้างอาหาร การกินสิ่งมีชีวิตอื่นเป็นอาหาร การเคลื่อนที่ได้ด้วยตนเอง โดยสามารถจัดกลุ่มของสิ่งมีชีวิตได้ดังนี้

1. กลุ่มสัตว์ เป็นสิ่งมีชีวิตที่มีหลายเซลล์ ไม่มีคลอโรฟิลล์ จึงสร้างอาหารเองไม่ได้ แต่กินสิ่งมีชีวิตอื่นเป็นอาหาร โดยการล่า และ สามารถเคลื่อนที่ด้วยตนเองได้

2. กลุ่มพืช เป็นสิ่งมีชีวิตที่ส่วนใหญ่ประกอบด้วยหลายเซลล์ เคลื่อนที่เองไม่ได้ มีคลอโรฟิลล์ใช้ในการสังเคราะห์แสง พืชจึงสามารถ สร้างอาหารเองได้

3. กลุ่มที่ไม่ใช่พืชและสัตว์

3.1 กลุ่มฟังไจ (fangi) เป็นสิ่งมีชีวิตจำพวก เห็ดรา (Fungus) จะมีการขยายพันธ์ุโดยใช้อวัยวะสืบพันธ์ุที่เจริญมาจากสปอร์คล้ายกับพืช ไม่สามารถสร้างอาหารเองได้ แต่จะกินอาหาร โดยการใช้น้ำย่อยมา สลายสารอินทรีย์ เช่น เปลือกไม้ และไม่สามารถเคลื่อนที่ด้วยตนเองได้

3.2 กลุ่มโปรติสตา (protista) เป็นสิ่งมีชีวิตจำพวก โปรติสต์ ที่มีโครงสร้างแบบเซลล์เดียวและหลายเซลล์ บางชนิดมีคลอโรฟิลล์เหมือนกับพืช แต่เคลื่อนที่ได้เหมือนกับสัตว์ เช่น โปรโตซัว เป็นต้น

3.3 กลุ่มมอเนอรา (monera) เป็นสิ่งมีชีวิตจำพวก แบคทีเรีย ที่มีโครงสร้างแบบเซลล์เดียว บางชนิดสามารถสร้างอาหารเองได้ แต่เคลื่อนที่เองไม่ได้ ต้องอาศัยปัจจัยอื่นในการเคลื่อนที่

ลักษณะเฉพาะที่สังเกตได้ของสัตว์มีกระดูกสันหลัง

01 Inspiration & Engagement
ลิปดาขุดค้นพบโครงกระดูกสัตว์โลก 100 ปี บริเวณหลังบ้านและคิดว่าน่าจะเป็นสัตว์ที่มีกระดูกสันหลัง จึงไปถาม ดร.วี แต่ ดร.วี ให้ลิปดาไปค้นหาข้อมูลลักษณะเฉพาะที่สังเกตได้ของสัตว์ที่มีกระดูกสันหลังในแต่ละกลุ่ม

02 Problem & Question
ลักษณะเฉพาะที่สังเกตได้ของสัตว์ที่มีกระดูกสันหลังในแต่ละกลุ่ม

03 Definition
สัตว์มีกระดูกสันหลังมีลักษณะเฉพาะที่สังเกตได้ ในแต่ละกลุ่ม เช่น
1.กลุ่มปลา รูปร่างเรียวยาว ลำตัวค่อนข้างแบน มีครีบและหาง
2.กลุ่มสัตว์สะเทินน้ำสะเทินบก มีขา 2 คู่ คือคู่หน้าและคู่หลัง ผิวหนังเป็นเมือกชุ่มชื้น ไม่มีเกล็ด ผิวหนังบาง ไม่มีขน
3.กลุ่มสัตว์เลื้อยคลาน มีขา 4 ขา ผิวหนังหนา มีเกล็ด
4.กลุ่มนก มีขา 2 ขา ปีกถูกพัฒนาจากขาคู่หน้า มีขนเป็นแผง
5.กลุ่มสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม มีแขนขารวมไม่เกิน 2 คู่ ผิวหนังเรียบมีขนปกคลุมตัว บางชนิดไม่มีขา

04 Hands – On Activity
1.จากภาพโครงกระดูกของสัตว์ให้วาดภาพสัตว์ และเขียนชื่อสัตว์
2.ให้เขียนชื่อกลุ่มสัตว์และลักษณะเฉพาะที่สังเกตได้ของกลุ่มสัตว์นั้น

05 Materials
1. สมุดจดบันทึก 2. เครื่องบันทึก 3. เครื่องมือค้นหาข้อมูล

06 Data Collection
1. จากภาพโครงกระดูกของสัตว์มีกระดูกสันหลัง ให้วาดภาพอวัยวะภายนอกให้ครบ และบอกชื่อชนิดสัตว์
2. ให้เขียนชื่อกลุ่มสัตว์และบรรยายลักษณะเฉพาะที่สังเกตได้ของกลุ่มสัตว์นั้น

08 Conclusion
นักเรียนสามารถจัดกลุ่มสัตว์ที่มีกระดูกสันหลังได้หลายกลุ่ม เช่น
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
ให้นักเรียนเลือกกลุ่มสัตว์มีกระดูกสันหลัง มา 1 กลุ่มและเขียนลักษณะเฉพาะที่สังเกตได้
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
ยกตัวอย่างสิ่งมีชีวิตของกลุ่มที่ไม่ใช่พืชและสัตว์
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

09 Knowledge Tank
การจำแนกประเภทของสัตว์
สัตว์มีวิวัฒนาการเริ่มต้นมาจาก ปรสิตเซลล์เดียว เมื่อ 600 ล้านปีแล้วพัฒนากลายเป็นสัตว์หลายเซลล์แล้วจึงเริ่มเป็นสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังและพัฒนาเป็นสัตว์ที่มีกระดูกสันหลัง

1. สัตว์ไม่มีกระดูกสันหลัง
นักวิทยาศาสตร์เชื่อว่ามีสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังมีมากกว่า 95% ของสัตว์ที่พบบนโลกนี้ทั้งหมด
โดยสามารถจำแนกประเภทของสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังตามลักษณะ ได้ดังนี้

ประเภทสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลัง

2. สัตว์มีกระดูกสันหลัง สัตว์มีกระดูกสันหลัง เริ่มปรากฏขึ้นครั้งแรกเมื่อ 500 ล้านปีก่อน โดยสัตว์มีกระดูก สันหลังชนิดแรกคือ ปลาไม่มีกระดูกขากรรไกร นักวิทยาศาสตร์ได้จำแนกสัตว์มีกระดูก-สันหลังออกเป็นหลายกลุ่มตามลักษณะที่สังเกต ได้ดังนี้

ประเภทสัตว์มีกระดูกสันหลัง

Animal Kingdom

Investigate :ลิปดาไปเที่ยวสวนสัตว์พบสิ่งมีชีวิตมากมายลิปดาสังเกตเห็นสัตว์หลายชนิดมีโครงสร้างรูป-ร่างคล้ายคลึงกันจึงอยากชวนเพื่อนๆ มาช่วยกันทำแผนภูมิแยกประเภทสัตว์ชนิดต่างๆ เพื่อจะได้สามารถแยกประเภทของสัตว์

Missions :

ให้นักเรียนสร้างแผนภูมิการจำแนกประเภทสัตว์ลงบนกระดาษขาวเทาโดยเลือกกลุ่มสัตว์ในที่มีกระดูกสันหลัง 1 กลุ่ม เช่น กลุ่มนก
พร้อมบรรยายลักษณะเฉพาะที่สังเกตได้

Materials :

อุปกรณ์สร้างต้นไม้สำเร็จ
สีอะคริลิค/พู่กัน
แม่เหล็กกระดุม
ไดคัตรูปบ้าน
เครื่องเขียน
โมเดลสัตว์

Building & Testing
จากที่วางแผนไว้นักเรียนสามารถทำได้อย่างที่ได้วางแผนไว้หรือไม่

Evaluation & Redesign

ชิ้นงานของนักเรียนสามารถใช้งานได้ตามข้อกำหนดหรือไม่
นักเรียนพบปัญหาในการทำกิจกรรมนี้หรือไม่
เมื่อพบปัญหานักเรียนมีวิธีการแก้ไขปัญหาอย่างไร
Animal Kingdom ที่สร้างขึ้นมาสามารถต่อยอดโดยนำเทคโนโลยีมาผสมผสานได้หรือไม่

Mini mushroom house

สิ่งมีชีวิตมีหลายชนิด สามารถจัดกลุ่มได้โดยใช้ความเหมือนและความแตกต่างของลักษณะต่าง ๆ เช่น กลุ่มพืชสร้างอาหารเองได้ และเคลื่อนที่ด้วยตนเองไม่ได้ กลุ่มสัตว์กินสิ่งมีชีวิตอื่นเป็นอาหารและเคลื่อนที่ได้ กลุ่มที่ไม่ใช่พืชและสัตว์ เช่น เห็ดรา จุลินทรีย์

Missons :

ให้นักเรียนแบ่งกลุ่มเพื่อศึกษาสิ่งมีชีวิต (เห็ด) ที่หาได้ในท้องถิ่น โดยค้นหาข้อมูลปัจจัยในการเจริญเติบโตของเห็ด ออกแบบและประดิษฐ์บ้านเห็ดหรือสภาพแวดล้อมที่เหมาะสม
ให้นักเรียนพิจารณาสิ่งมีชีวิตด้วยตาเปล่าและสัมผัส เพื่อจำแนกสัตว์มีกระดูกสันหลังและไม่มีกระดูกสันหลัง
บอกชื่อสัตว์และจำแนกตามลักษณะเฉพาะที่สังเกตได้จากคำถามที่ครูกำหนด

Materials :